બાળકો અને કાનના infection માટે માર્ગદર્શન
બાળકો અને કાનના infection માટે માર્ગદર્શન વાંચવું- આવશ્યક છે.
ડોકટર, મને લાગે છે કે મારા બાળકને કાનનો ચેપ(ear Infection) છે!” હું દરરોજ મારી પ્રેક્ટિસમાં આ સાંભળું છું, કારણ કે કાનનો ચેપ એ પીડાદાયક છે, હું એ મારો પુષ્કળ સમય એ સમજાવામાં ખર્ચ કર્યો છે કે તેમને રોકવા માટે શું કરી શકાય છે.
શું કામ કાનનો ચેપ(ear Infection) શિશુઓમાં સામાન્ય છે?
ચાલો મધ્ય કાન(Middle Ear)ની અંદર એ જોવા માટે કે કેવી રીતે જંતુઓ અને કાનના સૂક્ષ્મ ભાગો વારંવાર આવા સંપર્ક કરે છે. કેનાલ જેને ઇસ્ટાચિયન ટ્યુબ(eustachian tube) તરીકે ઓળખાય છે જે ગળાના પાછળના ભાગને મધ્ય કાન સાથે જોડે છે અને દબાણને સરખુ કરવા માટે મદદ કરે છે.ગળા સાથે નાક નો અમુક ભાગ પણ ભેજ્વાળો હોવાથી બૅક્ટીરિયા ને વિકસવા માટે મદદરુપબને છે.પરંતુ શિશુની ઇસ્ટાચિયન ટ્યુબ (eustachian tube)ટુંકી, પહોળી અને આડી હોવાથી, ગળા અને નાકના સ્ત્રાવમાં –આશ્રય લીધેલા જંતુઓ – ખુબ આસાનીથી મુસાફરી કરી શકે છે. પોલાણમાં રહેલુ પ્રવાહી (જેમ કે મધ્ય કાન) જંતુઓના વિકાસનું માધ્યમ બને છે, તેથી વારંવાર નાનાં બાળકોમાં કાનનો ચેપ (ear Infection)જોવા મળે છે.
કેમ કાનના ચેપ(Ear Infection) ને યોગ્ય રીતે સારવાર કરાવવું મહત્વનું છે?
તમારા બાળકનું સાંભળવું કાનના પડદાનું યોગ્ય સ્પંદન અને મધ્યમના માળખાં પર આધાર રાખે છે. વારંવાર ચેપથી કાનના પડદાને નુકશાન થઇ શકે છે, જયારે પુનરાવર્તિત પ્રવાહી સંચયથી સ્પંદનો ભાંગી જાય છે, જે સાંભળવામાં દખલ કરી શકે છે. એટલા માટે કાનના ચેપને ગંભીરતાથી લેવું અનિવાર્ય છે, ખાસ કરીને જ્યારે તમારું બાળક વાત કરતા શીખતું હોય. સામયિક સાંભળવાના નુકશાનથી બોલવામાં વિલંબ અથવા ભાષાની સમસ્યાઓ પણ થઇ શકે છે જે પાછળથી તેની શાળા કાર્યને અસર કરી શકે છે.
કાનના ચેપ (Ear Infection)ને કેવી રીતે ઓળખી શકાય?
નીચેના સંકેતો/signals એ બાળકો નો કહેવાનોભાવાર્થ છે કે, “મારા કાનમાં કેટલીક પીડાદાયક વસ્તુઓ ચાલી રહી છે. કૃપા કરીને મને ડોક્ટર પાસે લઇ જાવ!” જલ્દી સારવારથી વધુ સારું પરિણામ મળશે, જો તમારા શિશુને કાનનો ચેપ છે,તો તેની અનન્ય “sore-ear language” વાંચતા શીખો.આ પ્રકારના ચેપ મા તાવ આવતો નથી .
બાળકોમાં સામાન્ય રીતે શરદી પછી મધ્ય કાન(ear Infection)નો ચેપ થાય છે,તેથી નાકમાંથી શું બહાર આવે છે તે વારંવાર દર્શાવે છે કે કાનમાં શું ચાલી રહ્યું છે. સામાન્ય દર્શ્યમાં શિશુના નાકમાંથી પાણી જેવુ પ્રવાહી આવે છે, પરંતુ તે બીમાર નથી- થોડા દિવસો પછી જયારે તે ગંભીર બને છે અને સ્ત્રાવ વધારે પીળું અથવા લીલું અને ચિકનુ બને છે.
જો શિશુ વારંવાર રાતે ઉઠી જાય છે અને પીડામાં હોય એમ લાગે, ખાસ કરી ને ખરાબ થતી શરદી સાથે, જે લાલ સંકેત પણ છે. જયારે ચેપી પ્રવાહી કાનના પડદા પર દબાણ નાખે છે ત્યારે તેને સમતલ ઉઘવું કે સુવું ન પણ હોય.
દબાણ ને ઓછુ કરવા,તેને એવી અવસ્થામાં રાખો કે દુઃખતો કાન ઉપરની તરફ હોય.
તબીબી પ્રેક્ટિસમાં આ નિયમ છે કે જયારે કોઈ માં-બાપ કહે કે તેમનું શિશુને શરદી અને આંખમાંથી પાણી નીકળે છે, તો હમે તેમને એજ દિવસએ તપાસી લઇએ છે.
પ્રારંભિક મહિનાઓમાં, આંખમાંથી પાણી નીકળવું એ સામાન્ય રીતે ભરાયેલા અશ્રુ નળીનું સંકેત છે, પણ જયારે એ શરદી સાથે હોય, ખાસ કરીંને મોટા શિશુઓમાં, તો એનો અર્થ છે કે સામાન્ય રીતે અંતર્ગત સાઈનસ અને/ અથવા કાનનો ચેપ છે.
જો મને કાનનો ચેપ લાગે તો શું મારે હંમેશા મારા શિશુને ડોક્ટર પાસે લઇ જવું?
તમારા ડૉક્ટરને યોગ્ય “ડ્રગ એન્ડ બગ” મેળ બનાવવા માટે કાનના પડદા અને શ્વસન માર્ગ બંનેનું પરીક્ષણ કરવાની જરૂર છે. સૌથી હળવાથી મધ્યમ કાનના ચેપને સંપૂર્ણપણે એન્ટીબાયોટીક્સનો ઉપયોગ કર્યા વગર મટાડવા માટે બાળરોગની અમેરિકન એકેડમીએ ” વૉચ એન્ડ વેટ” અભિગમની ભલામણ કરી છે. “વૉચ” એટલે તમારા બાળકને સંકેતો માટે નિહાળવું કે શું તે બીમાર થઇ રહી છે. “વેટ” એટલે ડોક્ટર તરત જ તેના માટે એન્ટિબાયોટિક્સ નહિ લખી આપે, ભલે તે મધ્ય કાનની પાછળ પ્રવાહી હોય, સિવાય કે તે બે કે ત્રણ દિવસમાં પોતાની મેળે સુધારો કરવામાં નિષ્ફળ જાય.
કાનના ચેપ(Ear Infection)ને કેવી રીતે અટકાવવી શકાય?
સ્તનપાન/breast feeding માંનું દૂધ વધારે કુદરતી રોગ-પ્રતિરક્ષા/Immunity પ્રદાન કરે છે.
સીધી બોટલ રાખીને– ફીડ કરો : સીધી સ્થિતિ (ઓછામાં ઓછા 30 ડિગ્રી) માં બાળકને ફીડ કરો અને ઓછામાં ઓછા 30 મિનિટ પછી તેને સીધા રાખો.
એલર્જનને દુર રાખો: Irritantsથી મધ્ય કાનમાં પ્રવાહી બની શકે છે. જયારે શિશુ ઊંઘતું હોય ત્યારે બનાવટી અને વાસ્તવિક પ્રાણીઓ અને અન્ય અસ્પષ્ટ વસ્તુઓને દુર રાખો. શિશુની આસપાસ સંપૂર્ણપણે કોઈ ધુમપ્રાન નહિ!
પેસીફાયરને પસાર કરો: અભ્યાસો પેસીફાયર ના ઉપયોગની આવૃત્તિ અને કાનના ચેપની વચ્ચેના સંબંધ દર્શાવે છે. રાતે જયારે શિશુ સુઈ જાય ત્યારે પેસીફાયરના ઉપયોગ ને સીમિત કરી દો, ખાસ કરીને એક વાર તે ૬ મહિના અથવા તેથી વધુ ઉમરની થાય.
રોગ-પ્રતિરક્ષા/Immunityને વધારો: ફળો, શાકભાજી અને સીફૂડથી બાળકોમાં વિકાસ થતી રોગ-પ્રતિરક્ષા તંત્રને સુધારે છે એ દર્શાવવામાં આવ્યું છે
તેનો વિકાસ થશે : સારા સમાચાર છે કે જેમ તમારું બાળક મોટું થશે, તેમ ઇસ્ટાચિયન ટ્યુબ વધુ લાંબી અને સાંકડી થશે, અને વધુ ચોક્કસપણે ત્રાંસી થશે, જેનાથી જંતુઓ અને મધ્ય કાનમાં પ્રવાહીને એકત્રિત થવા માટે વધુ મુશ્કેલ બનાવે છે. તે જ સમયે, એનું Immunity પુખ્ત/strong બને છે જેનાથી વિચિત્ર ear infectionને ઘટાડે છે.
